two schemes women महिला सक्षमीकरण हे आधुनिक भारताच्या विकासाचे एक महत्त्वाचे अंग बनले आहे. या दिशेने भारत सरकार आणि विविध राज्य सरकारे सातत्याने प्रयत्नशील असून, त्यांनी अनेक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केल्या आहेत. 2024 मध्ये सुरू करण्यात आलेल्या नवीन योजना महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला नवी दिशा देण्यास सक्षम आहेत. या लेखात आपण अशा काही महत्त्वपूर्ण योजनांचा सविस्तर आढावा घेणार आहोत.
ओडिशा सरकारने सुरू केलेली सुभद्रा योजना ही महिलांच्या सर्वांगीण विकासासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेंतर्गत महिलांना विविध प्रकारची आर्थिक मदत दिली जाते. योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महिलांनी सर्वप्रथम ओडिशा सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊन आवश्यक माहिती भरावी लागते. त्यानंतर वयाचा पुरावा, उत्पन्नाचा दाखला आणि बँक खात्याचे तपशील यासारखी आवश्यक कागदपत्रे सादर करावी लागतात.
दिल्ली सरकारची मुख्यमंत्री महिला सन्मान योजना ही देखील महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे. या योजनेंतर्गत दिल्लीतील पात्र महिलांना मोठी आर्थिक मदत मिळते. अर्ज प्रक्रिया ऑनलाइन पद्धतीने पूर्ण करता येते, ज्यामुळे महिलांना सहज आणि सोप्या पद्धतीने योजनेचा लाभ घेता येतो.
महाराष्ट्र सरकारची माझी लाडकी बहीण योजना ही एक अत्यंत महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. या योजनेंतर्गत 21 ते 65 वर्षे वयोगटातील महिलांना दरमहा 1,500 रुपयांची आर्थिक मदत दिली जाते. विशेष म्हणजे या योजनेचा लाभ विवाहित, अविवाहित, घटस्फोटित आणि निराश्रित अशा सर्व प्रकारच्या महिलांना घेता येतो. ही योजना महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला प्रोत्साहन देण्याच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण ठरत आहे.
विमा सखी योजना 2024 ही एक नवीन आणि आशादायक योजना आहे. या योजनेंतर्गत निवड झालेल्या महिलांना दरमहा 7,000 रुपये दिले जातात. मात्र या योजनेसाठी अर्ज करणाऱ्या महिलांनी किमान दहावी पास असणे आवश्यक आहे. या योजनेचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे यामध्ये महिलांना रोजगाराच्या नवीन संधी उपलब्ध करून दिल्या जातात. त्याचबरोबर विमा योजना आणि डिजिटल कामकाजासाठी विनामूल्य प्रशिक्षणही दिले जाते.
या सर्व योजनांचा मुख्य उद्देश महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सबळ बनवणे आणि त्यांचा जीवनस्तर उंचावणे हा आहे. या योजनांमुळे महिलांना स्वतःच्या पायावर उभे राहण्याची संधी मिळते. त्या आपल्या कुटुंबासाठी आर्थिक आधारस्तंभ बनू शकतात. शिवाय, या योजनांमधून मिळणाऱ्या रोजगार संधींमुळे त्यांना कायमस्वरूपी उत्पन्नाचे साधन मिळते.
या योजनांचा एक महत्त्वाचा फायदा म्हणजे शैक्षणिक लाभ. बऱ्याच योजना गरीब कुटुंबातील मुलींना उच्च शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती देतात. शिक्षणामुळे त्यांच्या क्षमता वाढतात आणि त्या अधिक चांगल्या संधींचा लाभ घेऊ शकतात. शिवाय, या योजनांमुळे महिलांचे सामाजिक सबलीकरणही होते. त्यांना समाजात नवी ओळख मिळते आणि त्या अधिक आत्मविश्वासाने जगू लागतात.
या सर्व योजनांसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया सोपी आहे. सर्वप्रथम संबंधित राज्य सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊन आवश्यक माहिती भरावी लागते. त्यानंतर आवश्यक कागदपत्रे सादर करून अर्ज पूर्ण करावा लागतो. बहुतेक योजनांमध्ये ऑनलाइन अर्ज करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे, ज्यामुळे महिलांना घरबसल्या अर्ज करता येतो.
या योजनांमध्ये सहभागी होण्यासाठी काही पात्रता निकष पूर्ण करावे लागतात. उदाहरणार्थ, वयोमर्यादा, शैक्षणिक पात्रता, उत्पन्न मर्यादा इत्यादी. मात्र हे निकष पूर्ण करणाऱ्या सर्व महिलांना या योजनांचा लाभ घेता येतो. विशेष म्हणजे या योजना सर्व प्रकारच्या महिलांसाठी खुल्या आहेत – मग त्या विवाहित असोत, अविवाहित असोत, घटस्फोटित असोत किंवा विधवा असोत.
या योजनांचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्या केवळ आर्थिक मदत देत नाहीत तर महिलांना स्वावलंबी बनवण्यासाठी आवश्यक ते प्रशिक्षण आणि मार्गदर्शनही देतात. उदाहरणार्थ, विमा सखी योजनेत महिलांना विमा क्षेत्रातील कामकाजाचे प्रशिक्षण दिले जाते, ज्यामुळे त्या या क्षेत्रात करिअर करू शकतात.
अशा प्रकारे, या विविध योजना महिलांच्या सर्वांगीण विकासाला हातभार लावत आहेत. त्यांच्या आर्थिक स्वातंत्र्यापासून ते सामाजिक प्रतिष्ठेपर्यंत, या योजना महिलांच्या जीवनाच्या विविध पैलूंवर सकारात्मक प्रभाव टाकत आहेत. या योजनांमुळे महिलांना स्वतःच्या पायावर उभे राहण्याची, स्वतःचे निर्णय घेण्याची आणि आपल्या क्षमतांचा पूर्ण विकास करण्याची संधी मिळत आहे.
