Income certificate Ladki Bhahin महाराष्ट्र शासनाने सुरू केलेली मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहिन योजना हा महिला सक्षमीकरणाच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. मात्र, या योजनेच्या अंमलबजावणीत अनेक आव्हाने समोर येत आहेत. विशेषतः अर्जांची प्रचंड संख्या आणि पात्रता निश्चितीची प्रक्रिया यामुळे शासनासमोर नवीन प्रश्न उभे राहिले आहेत.
योजनेची सुरुवात आणि प्रतिसाद: विधानसभा निवडणुकीपूर्वी सुरू झालेल्या या योजनेला अभूतपूर्व प्रतिसाद मिळाला. केवळ सोलापूर जिल्ह्यातून 51 लाख अर्ज आले, तर राज्यभरातून अडीच कोटींहून अधिक महिलांनी या योजनेसाठी अर्ज केले. सुरुवातीला उत्पन्नाचा पुरावा आणि विविध कागदपत्रांची आवश्यकता होती, परंतु प्रशासकीय सोयीसाठी केवळ शिधापत्रिका हा एकमेव पुरावा मान्य करण्यात आला.
आर्थिक आव्हाने: या योजनेअंतर्गत प्रत्येक पात्र महिलेला दरमहा 2100 रुपये देण्याचे नियोजन आहे. 25 दशलक्षाहून अधिक लाभार्थींसाठी सरकारला वार्षिक सुमारे 56 हजार कोटी रुपयांची तरतूद करावी लागणार आहे. राज्याच्या आर्थिक स्थितीचा विचार करता, एका योजनेसाठी इतका मोठा निधी उपलब्ध करणे हे मोठे आव्हान ठरणार आहे.
नवी पात्रता निकष: अर्जांची मोठी संख्या आणि आर्थिक मर्यादा लक्षात घेता, शासनाने पात्रतेचे नवे निकष निश्चित केले आहेत:
- कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न हा महत्त्वाचा निकष ठरवण्यात आला आहे.
- वाहन मालकी: ज्या कुटुंबाकडे कार आहे, त्यांच्या अर्जांची विशेष छाननी केली जाणार आहे.
- जमीन मालकी: पाच एकरपेक्षा जास्त जमीन असलेल्या कुटुंबातील महिलांच्या अर्जांचीही तपासणी होणार आहे.
- इतर योजनांचा लाभ: एखाद्या व्यक्तीला इतर सरकारी योजनांचा लाभ मिळत असल्यास त्याचाही विचार केला जाईल.
- कुटुंबातील अर्जदारांची संख्या: एकाच कुटुंबातील दोनपेक्षा जास्त महिलांनी अर्ज केल्यास त्याची विशेष तपासणी होईल.
अंमलबजावणीतील आव्हाने: योजनेच्या अंमलबजावणीत अनेक आव्हाने आहेत:
- अर्जांची प्रचंड संख्या: तीन महिन्यांत 25 दशलक्ष अर्जांची छाननी करणे प्रशासकीय दृष्ट्या कठीण काम आहे.
- पात्रता निश्चिती: अडीच लाख रुपयांपेक्षा कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांची इतकी मोठी संख्या शंकास्पद वाटते.
- आर्थिक तरतूद: दरवर्षी 56 हजार कोटी रुपयांची तरतूद करणे हे मोठे आव्हान आहे.
भविष्यातील मार्ग: या सर्व बाबींचा विचार करता, शासनाने 1 एप्रिलपासून पात्र लाभार्थींना दरमहा 2100 रुपये देण्याचे नियोजन केले आहे. मात्र, यासाठी सर्व अर्जांची पुन्हा छाननी केली जाणार आहे. योग्य लाभार्थींपर्यंत योजनेचा लाभ पोहोचावा यासाठी कठोर पात्रता निकष लावले जाणार आहेत.
मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहिन योजना ही महिला सक्षमीकरणाच्या दृष्टीने महत्त्वाची योजना आहे. मात्र, तिच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी योग्य नियोजन, काटेकोर छाननी आणि पुरेशी आर्थिक तरतूद आवश्यक आहे. नव्याने निश्चित केलेले पात्रता निकष योजनेच्या लाभार्थी निवडीत पारदर्शकता आणतील आणि खऱ्या गरजूंपर्यंत मदत पोहोचवण्यास मदत करतील.