Big changes time table शिक्षण क्षेत्रातील सर्वात महत्वाची टप्पा म्हणजे दहावी आणि बारावीची परीक्षा. या परीक्षांना शैक्षणिक जीवनातील टर्निंग पॉइंट मानले जाते, कारण या परीक्षांनंतरच विद्यार्थी आपल्या भविष्यातील करिअरचा मार्ग निवडतात. अशा या महत्वपूर्ण परीक्षांमध्ये केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळाने (CBSE) काही महत्वपूर्ण बदल केले आहेत, जे 15 फेब्रुवारीपासून लागू होणार आहेत. हे बदल विद्यार्थ्यांच्या मूल्यमापन पद्धतीपासून ते गुणांच्या श्रेणीकरणापर्यंत विस्तारलेले आहेत.
परीक्षा पॅटर्नमधील प्रमुख बदल
केंद्रीय शिक्षण मंडळाने परीक्षा पद्धतीत मूलभूत बदल केले आहेत. या बदलांमध्ये बहुपर्यायी प्रश्नांची (MCQ) संख्या वाढवली असून, वर्णनात्मक प्रश्नांची संख्या कमी केली आहे. हे बदल विद्यार्थ्यांच्या विश्लेषणात्मक क्षमता आणि वस्तुनिष्ठ ज्ञान यांचे मूल्यमापन करण्यासाठी केले गेले आहेत.
दहावीसाठीचा नवीन पॅटर्न
दहावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी परीक्षेचे स्वरूप पुढीलप्रमाणे असेल:
- 50% प्रश्न योग्यता-आधारित
- 20% बहुपर्यायी प्रश्न (MCQ)
- 30% लघु आणि दीर्घ उत्तरी प्रश्न
- केस-बेस्ड आणि सोर्स-बेस्ड इंटिग्रेटेड प्रश्नांचा समावेश
बारावीसाठीचा नवीन पॅटर्न
बारावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी परीक्षेचे स्वरूप खालीलप्रमाणे निश्चित केले आहे:
- 40% प्रश्न योग्यता-आधारित
- 20% बहुपर्यायी प्रश्न (MCQ)
- 40% लघु आणि दीर्घ उत्तरी प्रश्न
मूल्यमापन पद्धतीतील क्रांतिकारी बदल
CBSE ने मूल्यमापन पद्धतीत काही महत्वपूर्ण बदल केले आहेत, जे शैक्षणिक क्षेत्रात मोठी चर्चा निर्माण करत आहेत:
- टॉपर्स यादी बंद:
- यापुढे बोर्ड टॉपर्स जाहीर करणार नाही
- विद्यार्थ्यांमधील स्पर्धात्मक तणाव कमी करण्यासाठी हा निर्णय
- टक्केवारी प्रणाली बंद:
- एकूण गुणांची टक्केवारी दर्शवली जाणार नाही
- प्रथम, द्वितीय आणि तृतीय श्रेणी देण्याची पद्धत बंद
- 90% पेक्षा जास्त गुण मिळवणाऱ्यांना ‘डिस्टिंक्शन’ श्रेणी देण्याची प्रथा बंद
- नवीन मूल्यमापन दृष्टिकोन:
- गुणांऐवजी विद्यार्थ्यांच्या एकूण विकासावर लक्ष
- कौशल्य-आधारित मूल्यमापनावर भर
- विद्यार्थ्यांच्या विश्लेषणात्मक क्षमतांचे मूल्यमापन
या बदलांचे महत्व आणि परिणाम
हे बदल केवळ परीक्षा पद्धतीपुरते मर्यादित नाहीत, तर त्यांचे दूरगामी परिणाम असणार आहेत:
- शैक्षणिक दृष्टिकोनात बदल:
- केवळ गुणांवर नव्हे तर एकूण विकासावर भर
- विद्यार्थ्यांमधील स्पर्धात्मक तणाव कमी होण्याची अपेक्षा
- कौशल्य विकासाला प्राधान्य
- पुढील शिक्षण आणि करिअरवर प्रभाव:
- उच्च शिक्षण संस्था आणि नियोक्ते स्वतः गुणांची टक्केवारी मोजतील
- कौशल्य-आधारित मूल्यमापनामुळे रोजगारक्षमता वाढण्याची शक्यता
- विद्यार्थ्यांना त्यांच्या क्षमतांनुसार करिअर निवडण्यास प्रोत्साहन
CBSE ने केलेले हे बदल भारतीय शिक्षण व्यवस्थेत एक महत्वपूर्ण वळण मानले जात आहे. या बदलांमुळे विद्यार्थ्यांवरील परीक्षेचा ताण कमी होऊन त्यांच्या सर्वांगीण विकासाला चालना मिळेल अशी अपेक्षा आहे.
टक्केवारी आणि श्रेणी यांच्या जोखडातून मुक्त झाल्याने विद्यार्थी आपल्या आवडीनुसार आणि क्षमतेनुसार करिअरचे निर्णय घेऊ शकतील. शिवाय, योग्यता-आधारित प्रश्न आणि केस स्टडी यांच्या समावेशामुळे विद्यार्थ्यांच्या विश्लेषणात्मक आणि व्यावहारिक कौशल्यांचा विकास होईल.
या बदलांची यशस्वी अंमलबजावणी करण्यासाठी शिक्षक, पालक आणि विद्यार्थी यांच्यात समन्वय आवश्यक आहे. शिक्षण क्षेत्रातील हे बदल भारतीय शिक्षण प्रणालीला अधिक प्रगतिशील आणि विद्यार्थी-केंद्रित बनवण्यास मदत करतील, जे 21व्या शतकातील आव्हानांना सामोरे जाण्यास सक्षम असेल.
