50% ST travel free महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळ (MSRTC) ने एक क्रांतिकारी निर्णय घेतला आहे. आता पुरुषांनाही एसटी बसमध्ये 50 टक्के मोफत प्रवास मिळणार आहे. याआधी केवळ महिला व ज्येष्ठ नागरिकांनाच ही सवलत मिळत होती, परंतु आता पुरुषांनाही या सुविधेचा लाभ घेता येणार आहे.
हा निर्णय महत्त्वाचा का आहे? त्याचे महत्त्व लक्षात घेण्यासाठी आपण समोरच्या पार्श्वभूमीकडे लक्ष देऊ. महाराष्ट्रात एसटी बस सेवा एक महत्त्वाचा वाहतूक साधन आहे. राज्यातील दूरच्या भागापर्यंत पोहोचण्यासाठी अनेकांना ही सेवा उपयोगी पडते. मात्र, तीच सेवा अनेकांसाठी अनुपलब्ध होती. उदाहरणार्थ, कमी उत्पन्न असलेल्या घटकांना एसटी बसमध्ये प्रवास करणे जमत नव्हते.
यावर उपाय म्हणून, राज्य सरकारने सामाजिक न्यायाच्या दृष्टीकोनातून काही गटांना एसटी प्रवासाच्या तिकिटावर सवलत दिली. या सवलतींमुळे गरीब घटक आणि कमी उत्पन्न असलेल्यांसह ज्येष्ठ नागरिक, मुले, विद्यार्थी आणि अपंग व्यक्ती यांना मोफत प्रवासाचा लाभ मिळू लागला.
मात्र, हा लाभ फक्त महिलांपुरतेच मर्यादित होता. पुरुषांना अजूनही प्रवासासाठी काही मोबदला द्यावा लागत होता. त्यामुळे आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत घटकांमधील पुरुषही एसटी बस सेवेचा वापर करू शकत नव्हते. त्यामुळे राज्य सरकारने हा महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे.
आता पुरुषांनाही एसटी बसमध्ये 50 टक्के मोफत प्रवास मिळणार आहे. याआधी ही सवलत महिलांसाठीच होती. आता पुरुषही या सुविधेचा लाभ घेऊ शकतात. ही सवलत लोकांच्या गरजांनुसार निश्चित केली गेली आहे.
या निर्णयामुळे पुढील काही महत्त्वाचे बाबी लक्षात येतात:
- शैक्षणिक व सामाजिक विकासाचा मार्ग मोकळा:
पुरुषांना एसटी बसमध्ये 50 टक्के मोफत प्रवासाची सवलत मिळाल्याने, त्यांना शाळा, महाविद्यालये आणि इतर शैक्षणिक संस्थांपर्यंत पोहोचण्यास मदत होईल. याशिवाय, त्यांना सामाजिक कार्यक्रम, धार्मिक स्थळे आणि इतर ठिकाणी जाण्यासाठी सोयीस्कर होईल. या सवलतीमुळे शिक्षण व सामाजिक सक्रियता यांच्यात वाढ होण्याची शक्यता आहे. - कुटुंब आणि समाजात सुधारणा:
पुरुषांना एसटी प्रवासासाठी होणाऱ्या खर्चाचा ताण कमी होणार आहे. त्यामुळे कुटुंबातील इतर गरजा भागवण्यासाठी अधिक पैसा उपलब्ध होईल. याशिवाय, कुटुंब आणि समुदायाच्या विकासासाठी हा पैसा वापरता येईल. उदाहरणार्थ, मुलांच्या शिक्षणासाठी, कौटुंबिक कार्यक्रमांसाठी किंवा समुदायातील विविध गतिविधींसाठी हा पैसा वापरता येईल. - पुढचा पर्याय:
राज्य सरकारने या सुविधेत पुरुषांना समावेश केल्याने, लिंगभेदाच्या विषयात थोडा बदल होण्याची शक्यता आहे. आधीच्या व्यवस्थेत महिलांनाच या सवलतीचा लाभ मिळत होता. आता पुरुष घटकांनाही या सुविधेचा लाभ मिळणार असल्याने, लिंग समानतेच्या दिशेने हा निश्चितच एक छोटा पण महत्त्वाचा पाऊल ठरेल. - आर्थिक स्वावलंबन वाढविणे:
पुरुषांना एसटी प्रवासावरील खर्चाची बचत होणार आहे. त्यामुळे ते इतर गरजांवर खर्च करू शकतील. उदाहरणार्थ, कौटुंबिक गरजा, मुलांची शिक्षण खर्च, कुटुंबातील इतर गरजा इत्यादी. या पद्धतीने पुरुषांना आर्थिक दृष्ट्या स्वावलंबी बनविण्यास मदत होईल. - समावेशक विकासासाठी वाटा:
एसटी प्रवास सवलतीमुळे, सामाजिक दृष्ट्या मागास असलेल्या घटकांचा आर्थिक, शैक्षणिक आणि सामाजिक विकास होण्यास मदत होणार आहे. ज्या घटकांना एसटी प्रवासासाठी खर्च करणे कठीण होते, त्यांना या सवलतीमुळे प्रवास करणे सोपे होईल. या पद्धतीने समग्र विकासाच्या दिशेने हा एक महत्त्वाचा पाऊल ठरेल.
महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळाचा हा निर्णय खरोखरच क्रांतिकारी आहे. त्याद्वारे राज्यातील गरीब आणि मागास घटकांच्या विकासाला गती मिळेल. पुरुषांना एसटी प्रवासावरील खर्चाची बचत होणार असल्याने, त्यांच्या कुटुंब आणि समाजातील भूमिका सुधारण्यास मदत होईल.
यामुळे लिंगभेदाचे प्रश्न कमी होण्यास मदत होईल. शिक्षण आणि सामाजिक कार्यक्रमांपर्यंत पोहोचण्याची क्षमता वाढेल. समावेशक विकासाच्या दिशेने हा एक महत्त्वाचा पाऊल ठरेल.
याप्रमाणे, महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळाचा हा निर्णय खरोखरच क्रांतिकारी ठरला आहे. याद्वारे गरीब आणि मागास घटकांच्या विकासाला चालना मिळेल. पुढच्या काळात या सुविधेला आणखी वाढ होण्याची शक्यता आहे. आपल्या राज्यातील या क्रांतिकारी पावलाचे समर्थन आवश्यक आहे.
