10th 12th Exam Time Table गेल्या काही वर्षांपासून भारतातील शैक्षणिक क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण बदल होत असल्याचे दिसून येत आहे. शिक्षण व्यवस्थेतील या बदलांचा मुख्य हेतू विद्यार्थ्यांच्या वास्तविक क्षमतेला चालना देणे हा आहे.
हे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेने, (SCERT) तिसरी ते बारावीपर्यंतच्या विद्यार्थ्यांसाठी नवीन पाठ्यक्रम तयार केला आहे. या पाठ्यक्रमातून विद्यार्थ्यांना बदलत्या जगाची आव्हाने ठरवण्यासाठी मानवी मूल्य, जीवन कौशल्य व नैतिकता यावर भर दिला जाणार आहे. त्यासोबतच, आरोग्य, कला व व्यावसायिक शिक्षणावरही लक्ष केंद्रित करण्यात आले आहे.
या नव्या पाठ्यक्रमाची सुरुवात इयत्ता तिसरीपासून होणार असून, व्यावसायिक शिक्षण या घटकाला विशेष महत्त्व दिले जाणार आहे. तिसरी ते आठवीपर्यंत विद्यार्थ्यांना व्यवसाय कौशल्य शिकवण्यात येणार असून, नववीपासून विशेष व्यावसायिक शिक्षण देण्याची सोय असेल. यामध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता, मशीन लर्निंग, डाटा सायन्स आदी नविन विषय समाविष्ट केले जाणार आहेत. हे बदल फक्त तिसरी ते बारावीपर्यंतच नाही, तर दहावी-बारावीच्या बोर्ड परीक्षेच्या पद्धतींमध्येही होणार आहेत.
सध्या, बोर्ड परीक्षेत पारंपरिक परीक्षा पद्धतीनुसार एखादा नियम विचारून किंवा प्रश्न विचारून विद्यार्थ्यांकडून पाठांतर केलेले विस्तृत उत्तर लिहिणे अपेक्षित होते. मात्र, आता नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणानुसार दहावी-बारावीच्या बोर्ड परीक्षेत क्षमताधिक प्रश्न सार्वधिक असतील. एखादा विषय विद्यार्थ्यांना किती समजला आणि प्रत्यक्ष जीवनात तो त्या शिक्षणाचा वापर करतोय का, ही क्षमता पडताळली जाणार आहे. 2025-26 नंतर या परीक्षा पद्धतीत हा बदल अपेक्षित आहे.
या बदलांमुळे विद्यार्थ्यांच्या परीक्षेचा ताण कमी होण्यास मदत होणार आहे. याचा सर्वात मोठा फायदा असा होईल की, विद्यार्थ्यांना अभ्यासातील घोकं पट्टी थांबेल व ते त्यांच्या खरोखरच्या क्षमतेवर लक्ष केंद्रित करू शकतील. पुस्तकी ज्ञानापेक्षा आता कृतीतून ज्ञान निर्मिती हा या नव्या पाठ्यक्रमाचा हेतू आहे.
या सर्व बदलांसाठी शासनाने एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. विद्यार्थ्यांना 51 हजार रुपयांची शिष्यवृत्ती देण्याची योजना सुरू केली आहे. या शिष्यवृत्तीचा लाभ घेण्यासाठी विद्यार्थ्यांना आधार कार्ड लिंक करणे अनिवार्य आहे. या योजनेअंतर्गत एक लाख रुपये मुलीच्या घरच्यांना दिले जातील. हा निधी महिला बाल विकास मंत्रालयाकडून शिक्षण मंत्रालयात वर्ग केला जाणार आहे.
या बदलांच्या मागच्या उद्देशाचे स्पष्टीकरण देताना शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेचे (SCERT) अधिकारी म्हणाले, “आमचा मुख्य उद्देश विद्यार्थ्यांच्या खऱ्या क्षमतेला चालना देणे हाच आहे. परीक्षा नेहमीच्या सवयीप्रमाणे चालत होत्या, त्यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यात ताण येत होता. आता विद्यार्थ्यांची परीक्षा त्यांच्या क्षमतानुसार घेतली जाणार आहे. विषय किती समजला व त्याचा वापर प्रत्यक्ष जीवनात केला जातो याकडे लक्ष दिले जाणार आहे.”
या नव्या आराखड्यामध्ये आणखी काही महत्त्वाच्या बदलांचा समावेश आहे. नवीन पाठ्यक्रमानुसार तिसरी ते बारावीपर्यंतच्या परीक्षा दोन सत्रात घेतल्या जाणार आहेत. त्याचबरोबर, बोर्ड परीक्षांचे वेळापत्रक ही 10 दिवस आधी जाहीर केले जाणार आहे. त्यामुळे जेईईच्या तयारीकरणाऱ्या विद्यार्थ्यांनाही आपल्या अभ्यासासाठी वेळ मिळण्यास मदत होणार आहे.
अधिक वैज्ञानिक व क्षमतावर आधारित प्रश्नपत्रिकेच्या या नवीन आराखड्याला राज्य व केंद्र शासनाने पूर्ण पाठिंबा दिला असून, या परिवर्तनांमुळे भविष्यात घडणाऱ्या घटना-प्रसंगांना सामोरे जाण्यास विद्यार्थ्यांना मदत होईल, असे या बदलांच्या पाश्र्वभूमीवरील अधिकाऱ्यांचे मत आहे.
शिक्षण क्षेत्रातील या महत्त्वाच्या बदलांमुळे विद्यार्थ्यांची अभ्यासावर केंद्रित केंद्रित होण्यास मदत होणार असून, त्यांच्या वास्तविक क्षमतेला चालना मिळण्याची अपेक्षा आहे. मात्र, या बदलांची यशस्वी अंमलबजावणी करण्यासाठी शिक्षक, पालक व प्रशासकांच्या समन्वयाची गरज असल्याचे स्पष्ट होत आहे.
